Coron Sant Edward

Coron Sant Edward yw canolbwynt Trysorau'r Goron y Deyrnas Unedig.^[1] Cafodd ei enwi ar ôl Sant Edward y Cyffeswr, ac fe'i defnyddiwyd yn draddodiadol i goroni brenhinoedd Lloegr a Phrydain ers y 13eg ganrif.

Roedd y goron wreiddiol yn grair sanctaidd a gadwyd yn Abaty Westminster, lle claddwyd Edward, nes iddo gael ei werthu neu ei doddi i lawr pan ddiddymodd y Senedd y frenhiniaeth ym 1649, yn ystod Rhyfel Cartref Lloegr.

Cafodd y fersiwn bresennol o Goron Sant Edward ei greu ar gyfer Siarl II ym 1661. Mae'n aur solet, gyda thaldra o 30cm (12in), ac yn pwyso 2.23kg (4.9lb). Mae wedi'i addurno â 444 o feini gwerthfawr a lled-werthfawr. Mae'r goron presennol yn debyg o ran pwysau ac ymddangosiad cyffredinol i'r gwreiddiol, ond mae ei bwâu yn Faróc.

Ar ôl 1689, ni chafodd ei ddefnyddio i goroni brenin neu frenhines am dros 200 mlynedd. Yn 1911, adfywiwyd y traddodiad gan Siôr V, ac mae'r holl frenhinoedd dilynol wedi cael eu coroni gan ddefnyddio Coron Sant Edward. Defnyddir delwedd o'r goron hon ar arfbeisiau, bathodynnau, logos ac amryw arwyddluniau eraill yn wledydd y Gymanwlad i symboleiddio awdurdod brenhinol y Frenhines Elisabeth II.

Pan nad yw'n cael ei ddefnyddio, mae Coron Sant Edward yn cael ei harddangos yn gyhoeddus yn y Jewel House yn Nhŵr Llundain.

1. ↑ The Royal Household. "The Crown Jewels". The Official Website of the British Monarchy. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 October 2015.